De nederlandse historicus kondigt via de online krant De Correspondent, waar hij mee verbonden is, met veel trommelgeroffel een boek aan met de boude titel: Veel mensen deugen wél.
Daarin wil hij zich afzetten tegen het negatief beeld over de mensheid dat bij veel mensen blijkt te leven en dat door de nieuws- en sociale media nog versterkt wordt.
Hij beweert daarenboven: dit idee kan een revolutie ontketenen. De samenleving op haar kop zetten. Als het werkelijk tot je doordringt, is het zelfs een levensveranderend medicijn, waardoor je nooit meer op dezelfde manier naar de wereld kijkt.
Ik las het eerste hoofdstuk en vind het zonder meer een aanrader. Als de overtuiging van de slechtheid van de mens zo diep verankerd blijkt te zijn, valt er heel wat te zeggen voor zijn opzet om deze overtuiging op zijn kop te zetten. Ik kan het alleen maar hartsgrondig toejuichen. Het zette mij aan om mij er in vast te bijten.
Als start dook bij mij een fundamentele vraag op: volgens Rutger Bregman hebben een aantal invloedrijke actoren samengespannen om deze hardnekkige overtuiging collectief in onze geesten in te planten: de nieuwsmedia, de sociale media, de heersers van alle tijden, maar ook het onderwijs, het christendom, de verlichting, een aantal grote denkers in de economische wetenschappen en de evolutieleer (the selfish gene bvb), die zichzelf tot “realisten” benoemd hadden. Maar mijn fundamentele vraag luidt: waren deze actoren de oorzaak van deze overtuiging, of hebben ze alleen maar op iets ingespeeld en versterkt dat al binnen in ons als mens zit?
Als mensen echt deugen, waarom laten ze zich domineren door egoïstische heersers?
Als mensen echt deugen, waarom zit er dan zo een negatieve overtuiging “tussen hun oren”?
Ergens geeft hij al toe: In dit boek zal ik niet betogen dat we van nature goed zijn. Mensen zijn geen engelen.
En bezorgt hij al een antwoord: we hebben het in onszelf te zoeken. Met de parabel van de goede witte en de slechte grijze wolf. Ik herneem het even.
Een grootvader zei eens tegen zijn kleinzoon: ‘Er speelt zich een gevecht in mij af, een strijd tussen twee wolven. De ene is grijs, slecht, boos, hebzuchtig, jaloers, arrogant en laf. De andere is wit, goed – hij is rustig, liefdevol, bescheiden, gul, eerlijk en betrouwbaar. Deze wolven vechten ook in jou en in ieder ander persoon.’
De jongen dacht even na en zei toen: ‘Welke wolf zal winnen?’
De oude man glimlachte. ‘De wolf die jij voedt.’
Waarop mijn vraag opkwam: dit lijkt mij een goed antwoord, maar niet erg praktisch. Is dat een eenvoudige keuze of komt er meer bij kijken? Waar zal het bij dat voeden op aankomen en wat zal dat van mij vergen?
Rutger Bregman: Ik zal een grote hoeveelheid wetenschappelijk bewijs aandragen waaruit blijkt dat een positiever mensbeeld realistisch is. Tegelijkertijd denk ik dat het nóg realistischer kan worden als we erin geloven. Mijn volgende vraag: kan je met wetenschappelijke bewijzen de samenleving op haar kop zetten? Kunnen ze levensveranderend werken?
Na jaren levenservaring is mijn antwoord neen. Voor levensveranderingen moest ik geraakt worden. Geraakt worden vind ik diepgaander dan nieuwe inzichten krijgen of begrijpen. Het gebeurt met veel méér dan met mijn verstand, met zoiets als mijn hele ziel. Dus ook op gevoels- en emotioneel niveau. Pas zo kon mijn weten overgaan in geloven. Want ik leerde dat kennis alleen mij niet tot doorbraken leidde. Ik ervaar geraakt worden als een integraal gebeuren. Ik neem het brein als voorbeeld: het grijpt de totaliteit van mijn brein aan, de basale zowel als de emotionele, de rationele tot de spirituele delen. En daar bovenop mijn hart en mijn buik. Dat raken, heb ik telkens ervaren, laat mij dan niet meer los. Als ik mijzelf eerlijk in de ogen wel blijven kijken, kan, en wil ik ook, niet anders meer dan dit blijvend inschakelen in mijn leven. Als opdracht, als kans. Het is quasi dwingend in zijn aanmoediging, maar ik voelde geen dwang. Integendeel, eerder bevrijding uit beperkingen die ik voordien niet besefte. Dit kan het verstand dan meenemen om het nieuwe denken verder te verkennen en uit te werken.
De levenservaring die mij meest geraakt heeft, kwam er bij mijn worsteling met de 2 wolven. Met die 2 wolven heb ik heel mijn volwassen leven te maken gehad. Die slechte grijze wolf zat lijfelijk in mij, de goede witte was meestal een verre droom. Na jarenlang zoeken kwam er een doorbraak. Vechten tegen de wolf hielp niet. Er van weglopen lukte mij niet, evenmin mijn pogingen om iets beters in de plaats te stellen.
Dan kwam ineens de ingeving als ik finaal hopeloos vast zat: waarom niet proberen de wolf te aanvaarden, mij er aan over te geven en in die overgave te verkennen wat er dan met mij gebeurt? Mijn nieuwsgierigheid voor die stap haalde het van mijn angst voor de wolf. Die overgave in volle bewustzijn was een soort doodgaan maar een doodgaan om te leven. Wat bleek? De wolf was er nog, maar hij kon mij geen angst meer aanjagen en bedreigen. Integendeel, er kwam in de plaats: een ervaring van verbondenheid, van vrede, inspiratie, lichamelijk welbevinden, nieuwe energie, liefde werd gemakkelijk. De goedewitte wolf dus in mij. Het voeden van de goede witte wolf is voor mij dat geweest: de paradox van de slechte wolf zijn gang te laten gaan. Hij is er nog altijd, steekt altijd terug zijn kop op, grijnst en gromt. Maar ik weet nu hoe ik er best mee omga. Het heeft veel in mijn leven veranderd, en nog steeds.
Mijn conclusie: de wetenschappelijke bewijzen die Rutger zal aanhalen in zijn’volledig’ boek zullen waardevol blijken, maar de echte verandering mogen en kunnen we bij onszelf vinden. Die slechte grijze wolf zoals die bij mij zit, daar zal iedereen wel een broertje van hebben. Ik geloof in de ontmoeting met hem. In het durven doodgaan aan de overgave aan mijn angsten.
De magie na overgave. De opstap naar zelfbevrijding. Jan Bossuyt. Yin Books.
bravo , Jan ,
dat is een eenvoudige , klare en ware analyse der dingen !
Jan,
bedankt om jouw gedachten en inzichten hierover te delen.
Ik heb ook lang gedacht dat je met wetenschappelijk inzichten de samenleving kon veranderen. Niet dat zoiets makkelijk zou gaan, maar gekoppeld aan de nodige actie, zouden toch maatschappelijke problemen duidelijk kunnen worden voor een steeds bredere groep van mensen. En zou er uiteindelijk wel een draagvlak ontstaan van mensen die door die problemen en mogelijke oplossingen geraakt zouden worden.
Ik word dit jaar 60 en ik geef je gelijk. Verstandelijke inzichten worden meestal maar gedeeld door een beperkt publiek. Een bredere groep van mensen zien het niet, voelen het niet of horen het niet.
Wie dat in eigen woorden ook vertelt is Luk Vanmaercke, hoofdredacteur van Kerk en Leven. Hij beseft dat de vooruitgangsoptimisten objectief gezien gelijk hebben. En anderzijds stelt hij ook vast dat het grootste deel van de samenleving dat vooruitgangsgevoel niet kent. Integendeel. Volgens Vanmaercke heeft de meerderheid van de mensen een defensief gevoel van ‘ze gaan ons hier ons beetje welvaart afpakken’. Vul zelf maar in: wie gaat onze jobs, sociale woningen, recht op ziekteverzekering, betaalde vakantie, en andere sociale rechten van ons afpakken?
Zie ook zijn schitterend interview voor ZIGO:
https://zwijgenisgeenoptie.be/luk-vanmaercke/
Kortom, de objectieve feiten over de vooruitgang resulteren niet in subjectieve beleving van vooruitgangsgevoelens. Integendeel. Volgens Vanmaercke heeft de meerderheid van de Vlaamse bevolking last van een geestelijk ongenoegen. Dat is volgens hem omwille van het verloren vermogen om geluk te gaan zoeken in een groter geheel (in plaats van in onszelf als atomair individu). Gaan de mensen weer beseffen dat hun eigen geluk ook afhangt van het geluk van de anderen om zich heen (familie, vrienden, collega’s, enz.) dan kunnen ze misschien een last van hun schouders halen. Waardoor ze opnieuw dromen kunnen koesteren i.p.v. defensief weg te kruipen in frustratie over allerhande nieuwe ontwikkelingen in de maatschappij.
Vanmaercke geeft zelf een heel mooi voorbeeld over het gevoel van doorsnee bevolking tegenover klimaatverandering. Het staat – ook volgens hem – wetenschappelijk vast dat klimaatverandering van menselijke oorsprong afkomstig is, en dus dat wij als mensensoort ook mee aan de oplossingen zouden moeten werken. Hij stelt merkwaardig genoeg vast dat het maatschappelijk debat niet in de eerste plaats gaat over de strategie, de doelstellingen en de maatregelen om die te bereiken. Neen, zegt hij. Hij debat in de massamedia gaat over de mate van consensus tussen de wetenschappers over de klimaatverandering. En dat verklaart hij dan door te wijzen op het defensief gevoel van een groot deel van de bevolking, dat niet wil dat zij hun comfort/levenswijze zouden moeten inperken.
Dus, ik denk wel dat de meeste mensen geraakt worden door klimaatverandering, oorlog, armoede, of migratie. Vandaar het alomtegenwoordige cynisme of ironie of stoerdoenerij… allerlei vormen van emotionele expressie. Want – net zoals jij zegt – zijn ze het gevecht tussen de witte en grijze wolf nog niet aangegaan. Mogen wij dat van hen verwachten? Een pientere journalist van de Humo heeft mij eens gezegd dat de meeste mensen ook sterven met een doorsnee scholingsniveau van een 14-jarige puber. Wat kunnen wij daarvan verwachten?
Veel zou ik zeggen. Kijk eens naar wat jongeren toe in staat zijn? Op school. In de sport. In de media. Willen wij meer jongeren doen dromen over hun witte wolf, dan is het aangewezen om leidende figuren te hebben waarnaar zij kunnen opkijken. Leidende figuren in het onderwijs, in de sport, in de media, enz. die niet bang zijn om hun innerlijke kwetsbaarheid te tonen. Die getuigenis afleggen van hun dagelijkse strijd tussen de witte en grijze wolf.
En ligt daar nu ook geen uitermate belangrijke taak van een hedendaagse ondernemer? Een voorbeeldrol heeft die sowieso voor alle medewerkers. Ik geloof dat ondernemers die het vermogen ontwikkelen om zichzelf en hun eigen bedrijf te kaderen binnen een groter geheel heel wat medewerkers (ook jongeren) kunnen inspireren om zich positief en hoopvol te voelen. En hoe noemen wij zulke ondernemers? Maatschappelijk verantwoorde ondernemers? Duurzame ondernemers? Ondernemers met positieve impact? Wat denk jij?