Bij de Franse schrijver Dominique Moïsi, vond ik een boeiende thesis terug die licht kan werpen op het bizarre fenomeen dat IS is.
In het boek ‘De geopolitiek van de emotie’ toont Moïsi aan dat vernedering het dominant gevoel is in de hele moslimwereld ten aanzien van het Westen. Een leerrijk en aan te bevelen boek. Die thesis maakt het duidelijk waarom de echte kwestie niet IS zelf is maar zijn voedingsbodem binnen de moslimwereld.
De echte oplossing ligt dus niet bij de vernietiging van IS.Wel in het leren begrijpen door te voelen wat er onderhuids leeft in de moslimwereld dat bij een minieme minderheid ervan tot zulke gruwelijke uitwassen kan leiden.
Vernedering kan mensen emotioneel diep raken
Ook volkeren. Men is geraakt in zijn eigenwaarde door als minderwaardig te worden ervaren. Dit raakt de mens in zijn diepste levensdrijfveer: meetellen, iets betekenen, een verschil maken. Vernedering geeft aanleiding tot allerhande twijfelachtige emoties, houdingen en gedragingen: schuldgevoel, schaamte, nijd, gelatenheid, fatalisme, woede, wraakzucht…
Moest die voedingsbodem van vernedering kunnen verdwijnen, zou IS meteen alle aantrekkingskracht kwijt zijn.
Kunnen wij als europeanen een rol spelen tegenover dit gevoel van vernedering?
Waarom zouden we dit doen? We kunnen het doen omwille van de bedreigingen en risico’s die op ons af komen. Een beredeneerd motief van zelfbescherming dus. Dat is niet uit de lucht gegrepen. We mogen ons aan nog intenser bedreigingen en gewelddadigheid verwachten. Het geweld vanwege moslimfanatici aanzie ik als een te verwachten reflex op dat gevoel van vernedering.
Maar ik zie een beter motief. Als er spanningen en wantrouwen heersen tussen volkeren, naties of religies, zijn we als globale sa- menleving niet geslaagd.Wie de ambitie koestert van een wereld in harmonie, legt zich niet neer bij dergelijke vijandige en wantrouwige verhoudingen tussen volkeren en groepen. Dit motief gaat over leiderschap.
Het nieuwe leiderschap
Het leiderschap dat de laatste jaren – terecht- opgang maakt in onze organisaties, is de durf van de leider om zich kwetsbaar op te stellen. Dit is de tegenpool van de vroegere onaantastbare leider die alles wist en kon. Het gaat nu over het kunnen toegeven van de eigen zwakheden en fouten, misstappen en vergissingen.
We kennen allemaal de gangbare reflex als iets misgelopen is: de oorzaak en dus de schuld bij de ander leggen.Wat dan meestal uitdraait op een welles-nietes spelletje waarbij iedereen zich binnen zijn positie blijft verschansen. Met verzuurde relaties als gevolg.
Het kan ook anders. Door namelijk eens niet automatisch te reageren, maar integendeel te blijven stilstaan bij wat er gebeurd is. Dat laat ons toe om eerlijk ons eigen aandeel in de fout in te zien en nederig toe te geven. Daardoor kan nu het wonder gebeuren: door eerst te beginnen met de eigen tekortkomingen, gaat de ander nu niet meer in het defensief. Hij vertoont integendeel bereidheid om ook zijn aandeel in het verkeerd afgelopen verhaal toe te geven. Daardoor ontstaat de juiste sfeer om tot een oplossing te komen. Waardoor komt dit? Mensen hebben er een hekel aan om een slecht figuur te slaan, en verweren zich instinctief als dat dreigt te gebeuren.Als integendeel de andere partij mea culpa slaat, dan be- zorgt dit mensen het nodig veilig gevoel om de eigen fout toe te geven. Want ze slaan nu geen slecht figuur meer. Daarbij roept de wederzijdse eerlijkheid wederzijds respect op. Moed om zich kwetsbaar te durven opstellen brengt relaties in beweging. Ik heb dit in mijn loopbaan als ondernemer ervaren als de krachtigste hefboom voor leiderschap. Hier ligt het begin van duurzame ver- trouwensrelaties en van wederzijdse persoonlijke groei.
Kan dit leiderschap doorgetrokken worden naar re- laties tussen volkeren?
Zijn wij als westerse samenleving ook niet feilbaar? Kan het me- chanisme van dit leiderschap niet werkzaam zijn tussen bevol- kingsgroepen? Kan een boodschap van nederigheid een balsem leggen op die wonde van vernedering? Sluit de deugd van nederig- heid niet aan bij ons christelijk of humanistisch erfgoed?