Naar een andere soort economie?

Is er een verschuiving aan de gang van kopersmarkten naar verkopersmarkten?

• Kopersmarkten: waar de koper de sterke positie inneemt.
• Verkopersmarkten: waar de verkoper de sterke positie inneemt.

Sedert de opbloei van de economie na WO II zijn we er aan gewend geraakt dat de kopers ( consumenten, bedrijven) de macht hebben tot prijszetting.  Door de schijnbaar onaantastbare overvloed aan aanbod die we al die jaren kennen.

De laatste tijd evenwel zien we signalen in de andere richting. In veel sectoren zien we nu een gebrekkig aanbod met langere levertermijnen en onbeschikbaarheid van allerlei goederen. Met als gevolg duurdere prijzen.

Is dit een tijdelijk verschijnsel door de verstoring in de markten door de Covid pandemie, of kan er iets structureels aan de hand zijn?

Een aantal autoriteiten en experten houden het bij een tijdelijk fenomeen, dat zichzelf zal oplossen nu de pandemie in rustiger en voorspelbaardere wateren vertoeft.

Ik denk dat dat zeker voor een deel het geval is, maar niettemin zijn er mij enkele trends beginnen opvallen die wijzen in de richting van een blijvende structurele verandering. 

Ik zie concreet een zestal basistrends die kunnen wijzen in de  richting van een  blijvende verstoring van het aanbod op wereldschaal.

1 De economische groei in de Aziatische landen, China op kop

De 21^e eeuw is de eeuw van China, Indië en de rest van Azië aan het worden. Een massale en nog jonge bevolking die zich in haar opgangsfase bevindt. Economisch manifesteert zich  dat in een groeiende middenklasse met een honger naar meer materiële welstand. Dat vertaalt zich dan concreet in groeiende behoeften aan enerzijds basismaterialen (hout, staal en andere metalen, cement, landbouwproducten). Aan fossiele brandstoffen en elektriciteit.

Daarnaast ook aan allerhande basisonderdelen voor wagens, hardware en software. En allerhande consumptie producten. Momenteel zien we dat de herleving na Covid daar krachtiger en vlugger loopt dan in het Westen. 

Ze kunnen dus het mondiaal aanbod van al die zaken onder druk zetten, want ze zijn daar met zeer veel volk. Recent las ik ( okt 21) dat China hoge prijzen geboden heeft voor hout uit onze bossen voor constructie doeleinden waarbij onze eigen houtverwerkingsbedrijven  uit de markt geprijsd werden. Ik acht het ook niet uitgesloten dat hun munt duurder wordt tov de euro als hun export minder belangrijk wordt voor hen. Wat dit fenomeen nog kan versterken.

2 De groei van de wereldeconomie zorgt voor logistieke knelpunten over de hele productie- en toevoerketen die het systeem kunnen blokkeren

De mondiale goederenstromen hebben  nu een volume  bereikt waarbij het  systeem zelf op zijn limieten loopt. Daardoor  kan het de verdere groei van de wereldeconomie niet echt meer aan. We beginnen nu te zien dat er niet veel mis moet lopen om de boel in het honderd te doen lopen. Knelpunten genoeg: het Suez kanaal en andere nauwe zee-engten, het aanbod van zeecontainers, van vrachtschepen en olietankers, de havens, de mijnen voor de ontginning  van metaalertsen en steenkool. China bvb blijkt een lage vaccinatiegraad te kennen, waardoor bij nieuwe besmettingen terug harde lockdowns komen met sluiting van cruciale havens.
Die knelpunten   blijken moeilijk of niet op te lossen, en slechts met jaren vertraging; Want dat vergt zware investeringen om die knelpunten weg te werken. En waarvan de beslissingen in het huidig onzeker economisch, politiek en financieel klimaat niet evident worden. .

3 De klimaatopwarming

De laatste jaren kenden we overal ter wereld uitzonderlijke en talrijkere hittegolven, stortregens met overstromingen, orkanen en stormen.

Ook ons eigen land wordt niet meer gespaard.  In 2018 en ’19 uitzonderlijke hitte en droogte. In 2021 uitzonderlijke regenval en overstromingen. Koud voorjaar en zomer.

Met een resem gevolgen:

• verwoestingen aan woonbestanden en infrastructuur  ( bij ons : Luik, Ahr vallei)
• wereldwijde bosbranden met verwoestingen van menselijke gemeenschappen(Californië)
• en dan zijn er ook de  indirecte gevolgen : overstroomde koolmijnen  in China zorgden voor stroomuitval en verstoring van de industrie. Enkele verregaande specialisaties op wereldschaal  zorgden voor kwetsbaarheid.  Overstromingen in Azië en Houston schakelden het aanbod van vitale elektronische onderdelen uit waardoor wereldwijd autoconstructeurs noodgedwongen hun productie moesten beperken.
• In de landbouw zijn de vier hoofdvoedingsbestanddelen ( tarwe, mais, rijst en soja) geconcentreerd in een beperkt aantal gebieden op de wereld. Door de bovengenoemde uitzonderlijke weersomstandigheden is hun oogstzekerheid kwetsbaar geworden. Dat zorgt nu al voor hogere prijzen en op termijn voor mogelijke schaarste.

De gevolgen van de klimaatopwarming blijken onvoorspelbaar wat, waar en wanneer.

En de verdere vooruitzichten zijn niet echt rooskleurig.

Een bijkomende factor: wetgeving voor het bestrijden van de klimaat opwarming.

De oorzaken zijn bekend genoeg: verbranding van fossiele brandstoffen en uitstoot van broeikasgassen. Maar dat vergt grootschalige omschakeling van transport-, productie- en verwarmingssystemen. Het is aan de overheden overal om dit in goede banen te leiden. Er komt dus heel wat wetgeving op ons af. Die wetgeving ter zake is aan de gang op velerlei gebieden: lage emissie zones, isolatienormen, vliegtaks, strenge uitstoot normen voor verbrandingsmotoren en zelfs met tijd gewoon verbieden, om er maar enkele te noemen. Op kop de Europese green deal.

4 De uitputting van de natuurlijke rijkdommen

De beste en meest toegankelijke bronnen van fossiele brandstoffen en minerale delfstoffen (wo zeldzame metalen) geraken stilaan uitgeput. De overblijvende sites worden duurder, of zijn te vinden op moeilijke liggingen met politieke of milieu risico’s, of ze bedreigen de levenswijze van lokale bevolkingen. Of er komt protest tegen de uitbating  als die berust op uitbuiting van de lokale bevolking.  Samen met de onzekere toekomst van de fossiele brandstoffen, blijven de plannen voor nieuwe exploitaties nu dikwijls in de lade steken.

Een voorbeeld van bij ons: een project voor een uitbreiding van een kalkgroeve die  het bronwater voor het trappistenbier van Rochefort  bedreigde werd recent afgewezen.

5 Gezondheidsrisico’s duiken overal op

De keerzijde van de welvaart- en consumptiemaatschappij vertoont steeds duidelijker  talrijke gezichten van risico’s voor onze gezondheid.

De additieven in de voeding staan onder vuur.. De sporen van bestrijdingsmiddelen (ons sesamzaad dat uit Indië komt blijkt nu besmet met giftige residuen). Producten die de hormoonhuishouding van mens en dier in de war sturen of kanker bevorderend zijn.

De EU wil met de uitbreiding   van haar REACH wetgeving veel chemische producten aan banden leggen of zelfs ronduit verbieden.

6 Mensen zijn steeds meer de beperkende factor geworden

De beschikbaarheid van mensen wordt een kritische succesfactor. Er tekent zich een langdurige flessenhals af aan talent en handen.

Bij ons hier te lande een resem aan knelpuntberoepen: chauffeurs, horeca, de bouw, de fruitpluk, de zorg, de leraren in de scholen,…

Recent zagen zelfs enkele Colora’s in Wallonië zich genoodzaakt om enkele dagen te sluiten bij gebrek aan winkelpersoneel.

De vergrijzing eist ook haar tol. Plus de populariteit van hogere studies bij jongeren. En voor gastarbeiders worden jobs in west Europa minder aantrekkelijk door de stijgende welstand in de perifere landen.

Zelfs in Azië duiken recent signalen op van afhaken aan de ratrace door de goedkope werkkrachten in China en Vietnam.

Corona, een bijkomende factor van verstoring van de economie voor langere tijd nu er steeds maar nieuwe varianten en ontwikkelingen opduiken.

De gevolgen van dit alles kunnen groot zijn

Allemaal samen genomen zijn dit tendensen die de hele economie na 70 jaar dominantie van de kopers, structureel kunnen doen opschuiven richting verkopers

De gevolgen kunnen groot zijn. De verschillen tussen een economie waar nu de kopers domineren,  en onze vertrouwde economie van de verkopersdominantie zijn drastisch. .

Een beeld van wat ik zie als de kenmerken van een verkoperseconomie:

De essentie: gebrekkige beschikbaarheid tot schaarste en zelfs tekorten, doen structureel de prijzen stijgen. Het leven wordt onvermijdelijk duurder. Er kan inflatie komen.

Nieuwe wetgevingen en reglementeringen allerhande werken altijd prijsverhogend en aanbodbeperkend. De kosten stijgen en een aantal aanbieders haakt af. Of het nu gaat over klimaat, of milieu of gezondheid of veiligheid.

Het belang van schaalgrootte voor zowel producent (als kostprijs verlagende factor) als voor de koper (sterke aankooppositie) vermindert of verdwijnt zelfs ten voordele van wendbaarheid bij de koper bij het zoeken naar beschikbare bronnen. Verkopers gaan niet meer verkopen aan wie veel afneemt, maar aan wie de beste prijzen kan en wil betalen.  Bedrijven met hogere marges kunnen daarbij gemakkelijker hogere prijzen verteren.

Marketing is in een verkopersmarkt niet meer relevant. Ze verliest voor zowel de producent- leverancier als de retailer haar reden van bestaan als de vraag groter is dan het aanbod.

In een kopersmarkt zoeken de verkopers de kopers op. In een verkopersmarkt zoeken kopers de verkopers,  ook in levenden lijve .
Lokale handel komt in het voordeel tegenover globaal bevoorraden. Er wordt bespaard op transport, dat tegelijk ecologischer is. Er zijn persoonlijke relaties mogelijk en de bevoorrading is betrouwbaarder en zekerder. 

Just in time bevoorradingssystemen komen in de verdrukking omdat men op zeker moet spelen. Er zal een sterke neiging opkomen om extra voorraden op te bouwen. Dat is dan in het voordeel van financieel sterke bedrijven die het geld en de plaats er voor hebben. Die extra voorraadopbouw zet dan nog (tijdelijk)verdere druk op het systeem

Goedkopere aanbieders in Retail lopen grotere averij op dan de duurdere prijszetters, omdat schaarste zich uit in duurdere kg en liter prijzen die de laagste prijzen en winstmarges zwaarder treffen. Het lot van goedkopere aanbieders kan dan afglijden naar het aanbieden van producten van minderwaardige kwaliteit.

Waar mogen we ons verder aan verwachten?

Gaan we naar een economie van schaarste na decennia van  economie van overvloed? Een verregaande verkopersmarkt of een hybride mengvorm, een soort samen bestaan van kopers- en verkopersmarkten? Of gewoon terug naar business as before ? Of het extreem de richting uitgaat van een onvervalste – en blijvende – verkopersmarkt valt af te wachten. De kans daartoe is na mijn analyse toch een reële mogelijkheid geworden. Het komt er mijns inziens op aan van alert te zijn en te blijven voor mogelijke ontwikkelingen richting verkopersmarkten. Want die zijn we echt niet gewoon. De laatste ervaringen met een verkoperseconomie dateren al van 70+ jaar geleden tijdens WO II en liggen dus niet vers in het geheugen.

Een geleidelijke ontwikkeling in de richting kopersmarkt zou mij het meest verraderlijke scenario lijken. Het effect van de gekookte kikker, je weet wel. In wereldoorlog 2 was de schok nogal abrupt en was men gedwongen om op korte termijn de situatie aan te pakken. Wat een uiteindelijk een voordeel was.

Kan dit alles  bedreigend  klinken? Er kunnen inderdaad uitdagingen op ons af komen. En conflicten kunnen er ook van komen. De Syrische burgeroorlog schijnt uitgelokt te zijn door klimaatproblemen die het land onvruchtbaar maakten en stadsvlucht veroorzaakt hebben. Met de gekende gevolgen.

Maar tijden van schaarste zijn altijd tijden van creativiteit geweest, van vindingrijkheid, van gezonde plantrekkerij, van het doen van dingen die voordien nooit bespreekbaar waren. Tijden waarin ongewone vormen van samenwerking ineens vanzelfsprekend werden. .  Nood breekt soms wet.  Tijden om onszelf te zien overstijgen?