Waarom werken de vertrouwde hefbomen niet meer? Verwondering alom bij alle beleidsmensen, financiële experten en economisten. Wat is er aan de hand?
Wat mij verwondert is net hun verwondering. Ze zouden toch beter moeten weten. De harde realiteit is namelijk dat de economische groei onvermijdelijk ten einde is gelopen. In de dynamiek van het economisch spel hebben de remmende krachten de overhand gehaald op de stuwende krachten. Zelfs de groeilanden ontsnappen er niet meer aan, zoals de chinezen nu ook ondervinden.
Waarom zien de financiële experten en de economisten dit niet? Waarschijnlijk omdat de sleutel voor het inzicht niet ligt bij de economische en financiële parameters.Wel bij een aantal uiteenlopende maatschappelijke evoluties die samen zwaar genoeg wegen om een definitieve domper te zetten op de economische groei.
De waarheid is dat de grenzen aan de groei bereikt zijn.
Reeds in 2002 heb ik in een uitvoerige paper de mechanismen ontrafeld die aan de basis liggen van wat men nu de stagnatie van de eeuw is beginnen noemen. Naast enkele bekende verschijnselen zoals de vergrijzing, blijken er vooral een behoorlijk aantal minder onderkende factoren in het spel te zijn.
Een voorbeeld: de schaarste aan nieuwe uitvindingen.
Ik pik er een factor uit: de tijd van de fundamentele nieuwe uitvindingen is voorbij. De benzinemotor, de dieselmotor, de straalmotor zijn alle van een lang voorbij tijdperk. Het hele internet met de sociale media, de e-commerce en de nieuwe business modellen zoals Uber en Airnbnb gaan technologisch terug tot de uitvinding van de transistor en de halfgeleiders uit de jaren 1950. Hoe zou onze wereld er nu uitzien zonder die ene fundamentele uitvinding? Hoe had die er uit gezien als er intussen een andere technologische doorbraak was opgedoken?
Leren leven met een economie zonder groei?
De gangbare economische groei van de laatste 50 jaar is dus niet alleen om milieuen klimaatreden niet meer wenselijk. Deze groei is ook gewoon niet meer mogelijk.
13 jaar later blijken deze remmende factoren niet alleen nog steeds stevig overeind te blijven, maar hun wurggreep op de economie zelfs nog strakker aangespannen te hebben.
Het BNP als maatstaf voor maatschappelijke vooruitgang heeft ons daarenboven ernstig misleid en de groei groter voorgespiegeld dan ze in de realiteit was.
De les is dus dat we te leren leven hebben met het defini- tieve einde van de economische groei. Hoeft dit een ramp te worden? Of het einde van een beschaving? Wie zei ooit: de mens leeft niet van brood alleen?
Inhoudelijk is dit thema te omvangrijk voor het bestek van een blog. Wie interesse heeft, stuur ik met genoegen de bewuste paper door en hopelijk volgt er dan een boeien- de dialoog. In mijn laatste boek De haalbare utopie vind je eveneens een overzicht.