Interview met Jan Van de Gracht van Tintelijn

Deze keer een interview met een pionier van het eerste uur in ecologisch en coöperatief ondernemen: Jan Van de Gracht van het Gentse schilderbedrijf Tintelijn. In zijn verhaal  zag ik 2 kernthema’s opduiken waar ik stof in vond voor begeleidende blogs: wat waren de wortels voor zijn levenslange motivering, en hoe hij met zijn ego in het reine kwam om een beter leider te worden. 

Jan Van de Gracht in het kort

• geboren op 08/07/1962
• opleidingen: schilder-decorateur en bouwkundig tekenaar.
• Gestart met Tintelijn in 1989, na enkel jaren werkzaam zijn bij Netwerk Vlaanderen (huidige Fairfin)
• Vader van drie kinderen.
• Lid van de raad van bestuur van VIBE

Jan, vanwaar ontstond jouw grondmotivering om jouw project aan te pakken?

Ik begin met mijn familiale afkomst. Mijn ouders waren maatschappelijk geëngageerde sociale werkers. Van thuis uit werd er dus een evidentie meegegeven om je te engageren. Dat werd verder gevoed in Wetteren bij de scouts, het contact met de wereldwinkel en in de natuurwinkel de natuurverven van Livos met het antroposofisch gedachtengoed.

De volgende impuls kwam van mijn vrijwilligerswerk in het kader van een tijdelijk BTK project. Ik kwam  daar terecht in een netwerk van maatschappelijk vernieuwende projecten als het Hinkelspel, de Wroeter, de Krikker. De schellen vielen mij van de ogen bij die lichtende  voorbeelden van coöperatief samenwerken. Ze beschikten ook over een kader om vernieuwende activiteiten uit te bouwen. Het coöperatief denken zat al in mijn schaduwzijde, geprikkeld door mijn reflex tegen opgelegd gezag. Ik heb gretig gedronken van hun vorming in wijsheid en kennis.

Na een woelige uitstap uit de middelbare school vond ik intussen mijn eigen professionele aanleg en roeping in het schildersvak en de bouwwereld. Ik heb er met de jaren steeds meer de schoonheid van leren waarderen. Ik volgde tegelijk pakken avondschool o.a. bouwkundig tekenen. Ik had intussen een pionier in ecologisch bouwen leren kennen: Alex De Boeck. Die handel dreef in ecologische bouw- materialen zoals verf en kurk, en andere.

Al van tijdens mijn BTK project groeide in mij het voornemen om na dit tijdelijk project, een eigen schildersbedrijf op te starten.

Mijn fundamentele invalshoeken waren – en blijven nog steeds-  : coöperatief werken en ecologie.

Hoe verliepen die pioniersjaren?

Tintelijn startte zeer bescheiden: een kleine camionette, wat verf,  borstels en ladders. Het was allemaal niet evident. Er waren  klachten over de kwaliteit van de natuurverven. Ik moest  ook vertrouwd geraken met een andere benadering van verfapplicatie.  Het ecologisch handelen ging over meer dan verf alleen: ook mobiliteit, afvalwater en vast afval bleken een serieuze milieubelasting.

Wat was het moment van de waarheid? Het moment van er op of er onder?

Na 10 jaar was het terug naar af: een breuk met mijn 2 medevennoten. We zaten financieel aan de grond. Ik moest toelating vragen aan de algemene vergadering van de Cvba om te mogen verder werken omdat ons bedrijfskapitaal onder de helft gezakt was.  Ik dacht  toen echt om er mee te stoppen. Het zou voor mij een enorme klap geweest zijn.

Mijn nieuwe medewerker Hans heeft mij er door gesleurd. Hij heeft de moed gehad om in een verlieslatend bedrijf in te stappen. Dat heeft veel met mij gedaan om mij over mijn twijfel heen te helpen. Eens diep ademhalen en toch doordoen. Zonder Hans zou het waarschijnlijk niet gelukt zijn. Ik had het geluk van op het juiste moment de juiste persoon te vinden. Hans is industrieel ingenieur, eerder introvert, rationeel, met veel kennis die ik ontbeerde, bijvoorbeeld over IT : het tegendeel van mijzelf dat er nodig was voor het bedrijf.

18 jaar geleden werd dus het nieuwe Tintelijn geboren. Vervolgens kwamen we met Bram, Peter en  Michael er bij tot een stabiel 5-koppig vennoten team. Met hen zijn we door alle moeilijke momenten geraakt. 10 jaar geleden zijn we beginnen uitbreiden. Er kwamen nu mensen op ons af, maar ze kozen aanvankelijk niet voor het coöperatief mede vennootschap. We hebben de coöperatieve geest geleidelijk laten binnensijpelen. We hebben wel altijd gekozen voor mensen bij wie we die inslag voelden.

We zijn intussen met 18.

Wat waren de fundamenten voor het succes dat je intussen kende?

Ik zie er drie:

1. De kwaliteit van wat wij afleveren.

Daarmee hebben wij een reputatie opgebouwd. Ook met onze verfwinkel. Vroeger hebben wij soms niets verdiend om klanten tevreden te houden. Ik ben zelf niet de grote commerçant. Ik heb 2 medewerkers die daar beter mee om kunnen.

2. Onze open relatie met klanten.

En naast de klanten moet iedereen er bij winnen: de leveranciers, de partners, de medewerkers, de buren, en wijzelf natuurlijk. Het gaat om respectvol omgaan met iedereen. Oa om het evenwicht werktijd, privé tijd en vrije tijd.

3. Onze ecologische bouwmaterialen en levenswijze zijn een troef.

Daarmee pakken we uit en trekken wij een zeker cliënteel aan. Niet met woorden, maar met wat klanten zien: met de bakfiets naar de werven rijden bijvoorbeeld.

Wat zijn de uitdagingen waar je op botste?

Vooreerst de persoonlijke. Ik heb een hele weg afgelegd inzake loslaten.

Ik heb er moeite mee gehad om mijn verantwoordelijkheid en mijn  leidinggeven te delen. Hoe krijg je de ingesteldheid om dit los te laten en te kunnen delen? Ik heb met veel mensen gesproken, ook van buiten het bedrijf die mij daartoe aangespoord hebben.  Ik heb als gevolg daarvan mensen zien groeien. We hebben werk gemaakt van formele overlegstructuren, want je hebt een vast kader daarvoor nodig. Met een groot aantal afspraken, waar we ons consequent willen aan houden.

Ik heb het een periode moeilijk gehad  met een collega die zich in het terrein van representant van het bedrijf ging innestelen. Ik heb daar een moeilijke weg afgelegd. Maar het werd bespreekbaar tussen ons, en we zijn er uit geraakt. Ik ben daarbij op zoek gegaan naar dingen die dieper binnen in mij liggen. Ik ben mezelf tegengekomen, en ben er rijker uit gekomen, het heeft mij als mens verder gebracht.

Dan is er het team.

Welk gevoel heb ik momenteel over ons team van vijf? Fierheid, voldoening van er door geraakt te zijn (met ook externe coaching). We zijn met ons vijven gegroeid, er is altijd consensus. Iedereen voelt zich veilig. Vrij om waar nodig teruggefloten te worden, of eens kwaad te zijn. Die verworvenheden maken ons sterk. We kunnen aan onze werknemers meegeven: onze overlegstructuur, het roterend ploegleiderschap, de formele invulling van coöperatief lidmaatschap in alle vrijheid na 3 jaar ( 1 aandeel is al voldoende).

Maar de uitdaging is groot. Want wat ik het emancipatorisch ontwikkelingsproces noem, is zeer arbeidsintensief. Het vele overleg, het systeem van wisselende verantwoordelijkheden. Maar het leert mensen autonoom denken, communiceren en samenwerken , ook   de collega’s met een lagere opleiding. We geven mensen kansen om zich te ontwikkelen binnen een bedrijfscontext. In de zorg voor elkaar durven we elkaar aanspreken op bvb seksisme of racisme. We gaan dus heel ver in onze  ambitie. Daardoor zijn we kwetsbaar: natuurlijk moeten we ook blijven produceren en financieel blijven bestaan.

En er is ook het bewaken van de balans werk-  privé. Ik heb mij jaren lang te pletter gewerkt en daar een hoge familiale prijs voor betaald. De collega’s staan daar nu anders tegenover. Er is aandacht voor de thuissituatie. We hebben een systeem om die balans te bewaken. We zitten nu op een aanvaardbaar niveau.
Er is de uitdaging om ons aanbod te diversifiëren. Anders zijn we te kwetsbaar. Naast schilderwerk doen we dan ook pleisterwerk, vloerbekleding, we doen kleine verbouwingen.

De coöperatieve praktijk blijft een uitdaging. De jongere collega’s gaan mee in het geven van inhoud aan het bedrijf. Webshop en sociale media zijn hun sterkten. Met mijn aanpak van directe contacten voel ik mij daarbij een beetje oud worden.

Jan, wat is jouw ultieme droom?

Mijn droom: dat er volgende generaties instappen om het bedrijf verder een eigen leven te laten leiden. Het ecologisch handelen blijft daarbij cruciaal. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen zie ik als een plicht voor ieder bedrijf. Bij veel mensen is het nog niet doorgedrongen hoe zwaar onze voetafdruk is, en wat samenwerken kan teweeg brengen. Kan dat ingebed en ingebakken worden als blijvende waarden? We hebben alles vastgelegd in statuten en werkbare bevoegdheden.

Ik dank je Jan voor dit openhartig gesprek over de dingen die er toe deden bij jouw pionierstocht naar het nieuwe ondernemen.