Interview met Frans De Clerck

Ik wilde weten hoe ondernemers aan hun bedrijfskapitaal geraakten. Als bankier krediet geven aan ondernemingen in de reële (tegenover de financiële) economie leek mij een goede weg om hen te leren kennen.

Het werden vaak heel persoonlijke gesprekken over hun dromen, over wat hen nauw aan het hart lag, de band met het bedrijf, de thematiek van opvolging in familiebedrijven en ook de moraal van het verhaal: hoe blijven zij als persoon overeind in de harde economie, die los staat van ethiek, moraal en broederschap.

Wat was uw grondmotivering om met Triodos in België te starten?
Sommige ouders die de Steiner school in Gent gesticht hadden, werkten ook in banken en we stelden ons de gedurfde vraag: wat is geld eigenlijk, en wat doet geld met ons?  Zoals de school vernieuwend omgaat met de ontwikkeling van kinderen, vonden wij het interessant om met geld menselijke en maatschappelijke ontwikkeling te bevorderen. We begonnen initiatieven te financieren op vlak van milieu, van biologische landbouw, van cultuur, van onderwijs, van sociale noden. Het was weekendwerk naast het klassieke bankieren. In 1983 stichtten we de coöperatieve Mercurius.
In de jaren 83-90 begon mijn interesse te groeien om zelf een bank op te richten met als specifieke doelstellingen: samenwerking, het maatschappelijk belang en de ecologie.
Ik had intussen Triodos Bank in Nederland leren kennen en vond dat dit in België ook moest kunnen. Het jaar 1992 was een ‘trigger’moment: het Verdrag van Maastricht bepaalde dat iedere bank in de Europese Unie bijkantoren kon oprichten onder controle van het land van oorsprong. We konden dus in België met Triodos in zee gaan zonder zelf een basiskapitaal te moeten verzamelen en we konden gebruik maken van hun ervaringen. Triodos België werd in 1993 geopend. We begonnen met rekening nr 1. Mijn drive was geweldig.

Van waar kwam die drive?
Die was te zoeken in sleutelperioden in mijn leven, waarin uiterlijke gebeurtenissen en ervaringen, mijn innerlijke wereld beroerd hebben.
Vooreerst mijn jongste jeugd. In 1945 geboren, de periode van de V1/V2 vliegende bommen, en mijn vader en grootvader omgekomen in het concentratiekamp van Buchenwald. Moeder ongelukkig hertrouwd.. Als kind van 8 jaar was ik sneller dan een ander op zoek naar: wie ben ik eigenlijk? Doordat de natuurlijke referentiekaders er niet waren.
Verder was er de ervaring dat er thuis geen geld was. Behalve mijn oorlogspensioentje als wees, hadden we nauwelijks bestaansmiddelen.
Later was de confrontatie met het vele geld als vermogensbeheerder, een schok op zichzelf. De ontdekking van een totaal andere wereld. Wat hebben wij gemeenschappelijk, ik zonder geld, en die anderen met veel geld? Hoe leven wij samen? Het waren confronterende contrasten die mij ‘triggerden’. Ik kreeg belangstelling voor de Ik-Wij dualiteit, en de balans tussen die twee. En zag dat als we die balans niet hebben, we dan miserie krijgen. Vandaar die drive om door te gaan op ondernemerschap, te springen en risico’s aan te gaan. En tegelijk een sociale onderneming te maken. Kleinschaligheid op mensenmaat en persoonlijke groei ontmoetten elkaar in die periode en versterkten elkaar. Ik voelde het draagvlak komen in de maatschappij van mensen die het al goed voor hadden en zag veel alternatieven ontstaan die buiten de lijntjes wilden kleuren. Daar lag de grond voor het succes van Triodos. In tegenstelling tot de traditionele banken, is deze bank niet gedreven door geldgroei maar door de nadruk op maatschappelijke groei.

Wat was de kritische succesfactor voor het succes van Triodos?
Medewerkers te hebben die de mogelijkheid krijgen om hun idealen ook professioneel – met de kracht van geld – te mogen waarmaken.
De bank is uitzonderlijk transparant over haar kredietverlening. Deze is selectief op basis van maatschappelijke criteria: kredieten moeten aantoonbaar leiden tot ecologische, sociale of culturele meerwaarde.

Wat waren doorbraakmomenten?
Twee voorbeelden:
* De kernramp van Tjernobyl in 1988 bevestigde het onduurzame karakter van kernenergie. Triodos nam het besluit om windenergie te ontwikkelen en te financieren en zocht een breed draagvlak voor dit project. Wij spraken met succes politici in Nederland aan om een’Fiscale Groenregeling’ op te zetten: dit was de start van de vele ‘groene’ beleggingsfondsen die door Triodos en andere banken werden opgericht.
* Het ontwikkelingsvraagstuk in derde-wereldlanden en hoe kleine ondernemers met kleine leningen helpen. In 1976 richtte Mohammad Yunus hiervoor de Grameen bank op. Hij kreeg er later de Nobelprijs voor de Vrede voor! Triodos gaf ruimte aan een medewerkster om te onderzoeken hoe wij microfinanieringsinstellingen in ontwikkelingslanden konden laten groeien en hoe wij onze expertise als bankiers aan hen konden overdragen. Triodos Investment management heeft nu meer dan 500 miljoen hierin geïnvesteerd.
Dit zijn voorbeelden van diversificatie en ondernemerschap.

Wat heeft dit alles gevergd aan menselijke kwaliteiten?
Nieuwsgierigheid, op zoek gaan naar maatschappelijke vernieuwing en levenskwaliteit (het staat in de statuten van de bank). Dit vraagt aan medewerkers, maar ook aan klanten en aan aandeelhouders van de bank moed en bereidheid om aan de slag te gaan, en daarvoor aan zichzelf te werken, met imaginatie  met inspiratie (‘spirit’ zit daar in) en met intuïtief voelen, zonder de waangedachte dat de ratio allesomvattend is.

Wat heeft uw loopbaan u bijgebracht op persoonlijk vlak?

Met vallen en opstaan heb ik mijzelf en mijn mogelijkheden beter leren kennen. De sceptische reacties van mijn collega’s-bankiers hebben mij niet gedeerd. Ik wist innerlijk wat ik moest doen. Ik zag de twee wegen om te gaan: de uiterlijke weg en de innerlijke weg.

Mijn professioneel leven heeft mij er toe gebracht om op persoonlijk vlak stappen te zetten.
Bijvoorbeeld door als zoekende mens door het leven te gaan. Onder het motto: ik weet het niet maar zou het graag weten. Daarbij telt niet alleen het denken, maar vooral het volle leven. Mijn hypothesen zijn mijn voorlopig antwoord waar ik mee leef. Dit houdt er de spanning in

Momenteel ben ik niet meer de ondernemer, maar tegelijk koester ik nog de verantwoordelijkheid. Ik ben blij dat ik nog het vuur mee kan aanwakkeren en mee de behoeder ben. Tot ik in 2018 professioneel alles zal afronden.