De Standaard van 19-8-2015 ziet een gevaar voor het Belgisch economisch weefsel doordat de groei van nieuwe bedrijven is stilgevallen.
De liquidatie bonus belasting blijkt niet dé oorzaak te zijn. Wat dan wel? Denk hierbij aan enkele minder belichte aspecten die bij het gebrek aan ondernemerschap horen. Vooreerst is er de crisis. Ik zie de crisis vooral opduiken doordat de meeste markten verzadigd zijn of zelfs krimpen. De onontkoombare realiteit is dat er gewoon nog weinig ruimte is om te groeien binnen de gekende context van de consumptie economie.Het is mij bijvoorbeeld opgevallen dat de meeste ondernemersinitiatieven zich momenteel binnen de IT-sector, de sociale media en het internet afspelen. Dit zijn zowat de enige sectoren die momenteel in een groeifaze zitten . Dit duidt niet alleen op een voorliefde van jonge ondernemers, maar ook op de limieten van de groei van de klassieke sectoren.
Verder vallen volgende aspecten me op:
1) Veel van ons hoger opgeleid inheems talent is naar het buitenland getrokken
De verhalen van Belgische CEO’s en kaderleden van multinationals zijn gekend. Meer algemeen, welke familie of vriendenkring is er nog zonder een zoon of dochter die in Londen, Parijs, NewYork, Californië, Helsinki, Shanghai,….. woont en werkt? Ik heb een vermoeden van een substantiële braindrain van vooral jong talent dat niet meer beschikbaar is voor de Belgische economie. Hebben de Erasmus uitwisselingen hier gespeeld? De meeste uitgewekenen zijn evenwel geen ondernemers maar managers en kaderleden (getuige enkele recente radiointerviews). Dat roept bij mij de vraag op of de huidige generatie Belgen vooral manager en minder ondernemer is geworden?
2) Dit tekort aan talent in België kan moeilijk ingevuld worden door immigranten (zelfs niet op middellange termijn)
Veel migranten getuigen van ondernemingszin, anders hadden ze de grote stap naar hier niet gezet.Vaak overleven ze de eerste jaren om zich nadien te kunnen opwerken. Soms komt het ondernemerschap pas in de volgende generatie.
De expats die in België voor multinationals en Europese instellingen werken, zijn evenmin ondernemers maar eerder managers.
3) Anderzijds komt er wel degelijk nieuw ondernemerschap op gang
Ik ervaar dat de meest bevlogen zielen actueel minder gemotiveerd zijn voor het gangbare bedrijfsleven. Ze zoeken eerder alternatieve en kleinschalige richtingen op zoals de transitiebeweging met haar gemeenschapsmoestuinen van divers pluimage, de repair café’s, de goederenruil en tweedehandsspullen, recyclage, alternatieve energievormen, …. Dit ondernemerschap blijft evenwel onder de radar van de statistieken. Door hun kleinschalig en alternatief karakter speelt dit ondernemerschap zich af buiten de NV’s en BVBA’s en de gangbare bedrijfsvormen. Deze groep vertoont wél de kenmerken van echt ondernemerschap.
Deze bedrijven reageren op veranderingen door de wereld met nieuwe ogen te bekijken en creatief in te spelen op de nieuwe noden in de samenleving. Meestal kenmerken die initiatieven zich door een mix van naast het puur economische vooral het sociale, het ecologische, de derde wereld en eren hierbij vooral de menselijke relaties. Ze vertonen utopische trekjes en net dat trekt mensen aan. Geld is louter een middel en geen doel op zich. Kennis staat gratis ter beschikking. Hun grootste beloning is de voldoening zich waardevol te weten voor anderen. Ze werken met een minimum aan structuren en systemen.
De crisis betekent een quantumshift die tot een nieuwe dynamiek kan leiden door een bewustzijnsshift in het kijken naar de mens en de samenleving. De genoemde initiatieven kunnen hopelijk inspireren. In mijn boek ga ik hier dieper op in. De haalbare utopie, Ongewone tijden vragen ongewone antwoorden.