We kunnen er niet omheen dat, zelfs al zouden we vandaag van de ene dag op de andere alle fossiele brandstoffen bannen, we nu hoe dan ook al in een zwaar verstoord klimaat leven. Maar onmiddellijk drastisch terugschroeven is een totaal onhaalbare utopie. De trend van het mondiaal energieverbruik van fossiele brandstoffen gaat integendeel nog steeds in stijgende lijn. De overgrote meerderheid van mensen en landen is niet in staat om op korte termijn vrij te worden van de verslaving en de systeemafhankelijkheid er van. Ondanks alle grote beloften en ronkende verklaringen op topbijeenkomsten. Er zijn nu al onomkeerbare dingen gebeurd. Er zijn soorten uitgeroeid en uitgestorven. De CO2 in de atmosfeer is niet terug te schroeven. Het kan dus alleen maar veel erger worden. De uitspraak ‘we hebben geen tijd te verliezen, het is 5 vóór 12’ is achterhaald, het is nu al 5 nà 12. We zullen nu al met ernstige gevolgen moeten leven.
Waarom zijn rampen onontkoombaar?
We worden geconfronteerd met een 9-tal potentiële bedreigingen op wereldschaal, die allemaal op zich alleen al een zeer reële kans maken om tot een uitbarsting te komen.
Het mechanisme dat die bedreigingen veroorzaakt, is telkens het ongeremd mateloos gebruik van systemen met aan de basis een technologie. Een voorbeeld: in geval van de opwarming van de aarde is dat de technologie van de verbrandingsmotoren op basis van aardolie voor auto, vliegtuig en scheepvaart.
De belangrijkste bedreigingen voor de goede orde nog even op een rijtje:
- de opwarming van de aarde door het massaal gebruik van fossiele brandstoffen
- de ontsporende overheidsfinanciën in veel landen
- het banksysteem ( herinner u de bankencrisis van 2008)
- het muntsysteem (€, dollar) dat overal op een wankele basis rust
- de uitputting van de natuurlijke rijkdommen en de bodemschatten van de aarde
- de verloedering en vergiftiging van land, lucht, zeeën en rivieren
- het geweld in de wereld onder al zijn vormen, van oorlogen tot politieke strijd en familieconflicten.
- de overbevolking en de concentratie in de grootsteden
- de wereldeconomie met haar risico’s van specialisatie en monopolies zonder menselijk gezicht, op mondiale schaal
Hoe is het zover kunnen komen?
Een combinatie van collectieve verslaving met systeemafhankelijkheid
Onze technologiesystemen zijn de bron van collectieve systeem afhankelijkheden en verslavingen die niet in toom gehouden wordt door ons bewustzijn en verantwoordelijkheidszin.
Eerst de verslaving
Wat drijft een mens? Een samenspel tussen individu en de collectiviteit.
Eerst de individuele kant
Een mens is enerzijds een vat vol behoeften en impulsen, een erfenis uit onze dierlijke afkomst. Die staan voor ons zoeken naar genot en comfort, onze geldingsdrang en ons ego.
Wat drijft ons ? Een wirwar van impulsen waar we meestal op reageren met automatische reflexen en reacties, oa aangestuurd door onze menselijke behoeften ( denk aan de piramide van Maslow ).
Ze bestaan uit een oneindig aantal variaties; onze behoeften aan comfort zijn er een eindeloze bron van. Ze zijn (bijna) onweerstaanbaar . Ze zuigen ons ongelooflijk sterk mee . Zolang we er niet blijven bij stilstaan, hebben we er geen idee van hoe sterk ze ons gedrag en onze persoon bepalen.
De hedendaagse samenleving en economie zijn een weerspiegeling van ons grotendeels impulsief gedrag . Wij worden gedreven om te consumeren , te rijden , te vliegen , …..
Door een gebrek aan bewustzijn en zelfsturing leidt dit veelvuldig tot een onvrij gedrag dat geregeerd wordt door alle impulsen en prikkels, en daar komen allerhande verslavingen van. Die verslavingen zijn veel talrijker dan de klassieke verslavingen in de enge zin: alcohol, nicotine en narcotica. Denk aan smart phones en internet, games, shoppen, reizen en vliegen, uitgaan, TV kijken, een zittend leven, teveel eten, antidepressiva en antibiotica, …
We zijn dus allemaal verslaafd , al is het maar aan het hele complex van ons huidig levens- en consumptiepatroon
Nu de collectieve kant
Verslavingen hebben naast een individuele kant ook een collectieve kant. We zijn ook een collectieve verslavingspatiënt. Want met de meeste van die individuele behoeften en prikkels staat niemand alleen. Ze worden door velen gedeeld. Daardoor worden deze versterkt, want als herkenbaar, bevestigend, geruststellend aangevoeld, aanvaardbaar gemaakt en daardoor maatschappelijk verankerd. Dat is de kuddegeest die ons er in samen houdt. Individuele verslavingen zijn wel degelijk te genezen, maar ze vergen wel hulp en bijstand van lotgenoten en helpers. Want de quasi onweerstaanbaarheid van de aandrang om op die prikkels in te gaan, kan een mens niet alleen aan.
Maar die collectieve verslavingen zijn niet te remediëren. Omdat daar geen collectieve hulpverlening tegenover klaar staat. Ze worden dus niet in de hand gehouden en krijgen de vrije loop. Dat kan niet anders dan eindigen in een collectieve ineenstorting. Zoals een niet opgevangen drugsverslaving fataal afloopt.
Nu de systeemafhankelijkheden en hun misbruik
Wat zijn die misbruikte systemen en hoe groeiden ze?
Systemen groeiden spontaan van uit de gedrevenheid en de belangen van alle mede spelers, inclusief de verbruiker, om de aantrekkelijkheid van een technologie op zo groot mogelijke schaal toe te passen. Denk aan het spoorwegnet met locomotieven en treinen, de spoorlijnen zelf, de stations. Denk aan de luchtvaartindustrie, met haar vliegtuigen, luchthavens, luchtcontroles, veiligheidssystemen, luchtvaart maatschappijen,.. Denk aan de geldcreatie door de banken, met hun kantoren, informaticasystemen, beleggings- en spaarinstrumenten. Denk aan de aardolie met haar boorplatforms, pijpleidingen, raffinage installaties, haar netwerk van tankstations, de ontploffingsmotoren die het wagenpark doen rijden.
De genoemde grote systemen die tegemoet komen aan de drang om grote technologieën op grote schaal toe te passen, laten ons door hun veralgemeend gebruik op de duur geen andere keuze meer dan alleen hen te gebruiken. Dat werkt tweevoudig: er is op de duur niets anders meer beschikbaar, en iedereen moet er in meedraaien op straffe van maatschappelijk uit de boot te vallen.
Een voorbeeld: het gebruik van de auto. De verregaande specialisatie van het economisch leven heeft gemaakt dat veel dingen die heel vroeger lokaal mogelijk waren, het nu niet meer zijn. Maar mensen blijven wel lokaal ergens wonen. Daardoor zijn er nu talrijke verplaatsingen nodig naar elders. Daardoor worden we systeemafhankelijk van het vervoermiddel auto, of in het beste geval van het openbaar vervoer.
Die systeemafhankelijkheid houdt risico’s in. Al deze systemen kwamen spontaan, dus ongestuurd, tot stand. Niemand hoefde de verantwoordelijkheid op te nemen voor het geheel (tenzij natuurlijk voor de onderdelen). Daarbij bleef de almaar groeiende complexiteit ervan, buiten het besef van zelfs de meest cruciale spelers. Dat is ook de kwetsbaarheid van die systemen. Ze stoelen op een zeer wankele vertrouwensbasis. Omdat niemand het doorzicht heeft op het geheel, noch zich verantwoordelijk acht voor het functioneren ervan. Ook nu nog niet nu er ernstige problemen opgedoken zijn. Al die grote systemen bestaan uit een aaneenschakeling van enorme aantallen subsystemen, die telkens een aangepaste aparte specialisatie vergen. Het gevolg is dat er tegenwoordig hopen zeer geleerde specialisten rondlopen die zich erg druk moeten maken over een van de vele onderdelen. In de financiële wereld bvb zijn er de boekhouders, de fiscalisten, de juristen, de risico analisten, de milieuspecialisten, de programmeurs, de business analisten, de belegginsspecialisten,…. Maar daardoor gaat het algemeen zicht op het hele systeem en de verantwoordelijkheid ervoor, steeds meer de mist in. Met alle risico’s van dien, getuige de financiële crisis van 2008.
Stellen we ons even voor dat we samen op een complexe megatanker zitten, met ontelbare bedieningsknoppen en handles. Overal zitten mensen heel druk in de weer met aan hun knoppen te draaien. Maar er zit niemand aan het stuur. De stuurkajuit is leeg. Hoe loopt dat af?
Op de duur wordt die combinatie van collectieve verslaving en systeemafhankelijkheid een onbewust keurslijf dat we niet meer kunnen afwerpen. We vragen ons niet af, ondanks alle waarschuwingen met aangetoonde bewijzen, of iets dat al zo lang meegaat, nog zal blijven meegaan, we kunnen het ons zelfs niet meer inbeelden. De geschiedenis leert ons met tal van voorbeelden dat die collectief verankerde verslavingen op dramas uitlopen omdat een collectiviteit niet in staat is om ze te keren. Hier raken we de kern van alle problemen. Low impact man Steven Vroman mag het dan als enkeling zonder auto en vliegtuig doen, het is de impact van de grote meerderheid die finaal het lot van het geheel bepaalt.
Een voorbeeld: journalist Joris Luyendijk observeerde jarenlang de Londense city en zag de hardnekkig vastgelopen collectieve houding van de Londense en andere bankwereld in hun oude patroon van het enge eigenbelang ( De Standaard juli ’18). Zelfs na de crisis van 2008 waarin ze pas na massale tussenkomsten van de Europese en Amerikaanse overheden de dans konden ontspringen.
Waarom er domino effecten kunnen optreden waarbij de ene crisis de andere meesleurt in haar val
Onvermijdelijk sleurt elk van die uitbarstingen de 8 andere mee tot een megaramp. Want ze hangen aaneen zoals een dominospel. Het wordt een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid dat ooit een van die 9 dominostenen valt en daarmee een mega wereldramp uitlokt.Een voorbeeld: er wordt ons tegenwoordig verteld dat het weer nog extremer zal worden. Dit kan leiden tot echte algemene misoogsten. Die domino steen slaat dan over naar alle andere gevaren: hoge voedselprijzen, en inflatie. Die doet dan de rentevoeten stijgen waardoor de overheden torenhoge renten moeten betalen voor hun staatsschulden en zelfs niet meer kredietwaardig worden. De overheid staakt op de duur haar betalingen. Het geld verliest zijn waarde. De banken gaan in faling. Het economisch leven valt stil. Er is hongersnood. Door voedseltekorten ontstaan er conflicten, plundering en geweld.
Omgekeerd zal, wanneer het financieel systeem crasht, de economie ontwricht worden, er ontstaat schaarste, hongersnood, geweld, …
Ja, er zal iets ergs gebeuren, want er zijn teveel gelijktijdige collectieve verslavingen en structurele afhankelijkheden.
In eer en geweten kon ik tot geen andere conclusie komen. Die kon ik niet voor mijzelf houden.
Wanneer mogen we dit verwachten?
Het is te verwachten dat grote catastrofen voorafgegaan worden door minder allesomvattende gecombineerde ontsporingen. Die zijn trouwens nu al bezig. De Syrische burgeroorlog werd voorafgegaan door een lange droogteperiode die leidde tot een volksverhuizing binnen Syrië zelf. Deze dreef de spanningen onder de diverse bevolkingsgroepen ten top.
Het moment dat de eerste domino valt is altijd ergens een toevalskwestie en dus moeilijk exact vast te pinnen. Wie had nog maar 5 jaar geleden de verschroeiende zomers van 2018 en 2019 durven voorspellen met hun extreme droogte in heel West-Europa en hittegolven met 40° C in Vlaanderen? Het is niet uitgesloten dat ergere toestanden akelig dichtbij kunnen komen en binnenkort zelfs iedereen treffen.
Maar een ramp hoeft niet het einde van de wereld te zijn. De mensheid heeft altijd maar geleerd door eerst in de problemen te belanden. Om juist dan, maar ook pas dan, de kracht, de inspiratie en de wil te vinden voor redding en vernieuwing. Hoe groter de ramp was, hoe groter de kracht voor vernieuwing bleek. Het is in de diepste ellende dat we de bron vinden om onszelf te overstijgen.
Deze boodschap vraagt natuurlijk om een vervolg. Ik zie ze als een aanzet tot een debat over onze mogelijke toekomst. Ik wacht eerst reacties af.
Beste Jan ,
Jouw analyse van de situatie is juist !
Er is een bijsturing nodig van ons systeem !
We kunnen(moeten hoor je niet graag …) natuurlijk ook aan oplossingen denken !
Er zijn ook hoopvolle signalen dat menselijk gezond verstand zal aanzetten tot gedragsverandering .
Ook daaraan aandacht schenken .
goede inschatting, vraag is nog hoelang we al die systemen in stand kunnen houden. Hoe lang is de rekker?
vergeet wel niet dat er nogal belangen zijn =mensen/bedrijven met geld ; die er alles zullen aan doen om systemen overeind te houden.
je besluit is een nogal negatieve veronderstelling, je kan het misschien beter uitdrukken met een kansberekening: zoals: ik schat dat de kans dat het systeem instort binnen de volgende 10 jaar 5% is maar binnen 50 jaar is dat 50%. Vergeet niet de veerkracht van de mensheid en de mogelijke nieuwe technologiën zoals kernfusie of andere die het tij kunnen keren. Of misschien maken we wel eens een echte wereldwijde pandemie mee, 12 monkeys toestanden, en dan is onze populatie zowiezo terug wat uitgedund.
Beste Jan,
De hele systeemcrisis vergt een collectieve bewustzijnsshift. Zodra wij echt bereid zijn die shift te maken en van daaruit anders handelen, kunnen de dominostenen ook weer verschuiven. Maar een bewustzijnsshift draait natuurlijk niet om omschakeling naar elektrisch rijden ipv op fossiele brandstoffen, of om nieuwe technologieën die alles zullen oplossen. Bewustzijnsshift draait om de collectieve bewuste keuze om dienstbaar te zijn aan het geheel. Om te kiezen voor innerlijke rijkdom door je hart op te rekken en ervoor te kiezen alles en iedereen in je hart te sluiten en niet enkel de kleine kring van geliefden. Dit creëert zo’n immens gevoel van rijkdom, dat alle uiterlijke rijkdom niet meer belangrijk is. Je kiest ervoor om alles en iedereen diezelfde mogelijkheid op geluk te bieden. Je wenst niets meer voor jezelf dat je ook een ander niet kunt gunnen. Het voelt gewoon niet meer juist. Je gunt iedereen een fijne plek om samen te zijn met de mensen die bij hen passen, je gunt iedereen om vanuit de eigen talenten hun unieke bijdrage te leveren aan de wereld. Die omschakeling is minder moeilijk dan het lijkt. Met een heel krachtige intentie kun je je gerichtheid drastisch omschakelen waardoor je niet anders meer kunt dan je richten op het collectief. De volledige crisis is gewoon een drastische vraag aan het mensdom om te groeien in liefdesbewustzijn. Als we er niet voor kiezen om die switch te maken, wachten ons inderdaad wereldwijde rampen.
Beste Jan,
Ik denk dat je gelijk hebt. Het doet me denken aan een paper die ik ooit moest schrijven in het Frans voor een opleiding. Ik zocht naar een titel en eindigde bij L’Econosclavage. We zijn ondernemer in hart en nieten, beheersen het spel als geen ander, zijn ermee opgegroeid, kregen het met de paplepel binnen, weten van niet beter want alle familieleden zijn ondernemers, ook Christen mensen, maar heel zeker ondernemer. We dragen onze bedrijfswaarden hoog in het vaandel, we steunen goede doelen, organiseren extra initiatieven voor de medewerkers, we springen in de bres voor collega’s in nood, doen mee met de medewerkers aan de beweegcompetitie de Sportsclub, steunen kwetsbare jongeren in eigen streek via een Hart voor West-Vlaanderen, planten bomen en onderschrijven de Greendeal voor Biodiversiteit, enz.
En toch is jouw betoog wellicht gegrond. De intenties zijn heel goed bij velen. We leven hier in ons Aardse leven ondertussen met het vertrouwde adagio (niet negatief bedoeld, als ondernemer kennen we een aantal evidenties, voor ons logische denkpatronen) van economische groei, oplossingen via innovatie, evolutie en perspectieven via wetenschappelijk onderzoek.
Het zou wel een keer kunnen zijn dat aan onze goede gewoonten een aantal dode hoeken zitten, die we niet zien. Als Christen mens sta ik soms eens stil bij de parabel van de jongeling, waarover ik wat denkoefeningen mocht delen met een professor Filosofie ad Universiteit van Antwerpen. Dan sta ik even stil bij wat wij mogelijks niet (kunnen of soms willen) zien van wat er nog bestaat naast dit Aardse leven en of dit impact kan hebben op onze Aardse situatie. Zijn er andere dimensies, zoals onze innerlijke of spirituele dimensie, onze geestelijke en zijn er nog andere? Hebben die impact? Zijn wij altijd liefdevol in al onze ijver, vinden wij nog voldoende innerlijke rijkdom? En wat is er nu het belangrijkst en spenderen we dan de meeste tijd aan wat belangrijk is? Of zijn we dat kwijt? Zijn we het evenwicht en de harmonie voor een stuk kwijt tussen onze ijver in ondernemerschap, de natuur en het klimaat, onze lichamelijke en spirituele gezondheid, ons privéleven, onze gewoonten en ja, onze verslavingen. Ik denk dat we vroeger een collectieve spirituele overmacht hebben gekend en dat de pendule met een verlangen naar vrij denken nu doorslaat naar de andere kant. Het zou mooi zijn het midden te vinden. Volgens mij liggen onwaarschijnlijke ontdekkingen en innovaties op ons te wachten van zodra de kruisbestuiving van wetenschappelijke en spirituele onderzoeken hand in hand zullen verlopen, van zodra de westerse en oosterse geneeskunde elkaar omarmen, van zodra wij die natuurlijke en innerlijke rijkdom terug kunnen volledig integreren in onze dagelijkse activiteit, in onze privé, in onze bedrijfsactiviteit.
Het zou wel eens kunnen dat er eerst ernstige aardschokken nodig zijn om ons los te rukken van onze eigen dogma’s en misschien ook van onze blinde vlekken (de collectieve verslavingen zoals jij ze heet), vooraleer we collectief daartoe bereid zijn. Maar laat ons hopen dan geesten rijpen en dat inzichten groeien. Want dat kan.
Misschien nog ter inspiratie een andere tekst die ik 2 maand geleden gepost heb.
Ik heb al zo vaak de discussie aangegaan met economisten over de economische grondbeginselen van de liberale economie.
Dit lijkt telkens in hun hoofden een onoverkomenlijke logica waar niet tegen in te gaan is.
Naar mijn aanvoelen is dit echter gewoon een gedachtegoed dat zo’n 250 jaar geleden geïntroduceerd is door Adam Smith, die in die tijd een verlichte geest was en toen ook het juiste gedachtegoed had om in die periode maatschappelijk in de juiste richting te evolueren. In die periode leefden we hier in het westen nog in een klasse maatschappij en diende de bevolking zich nog volop te ontvoogden en emanciperen. Oproepen om te leren reageren vanuit het eigen geluksverlangen was een heel gezonde reflex.
Zijn grondgedachte volgens Wikipedia “Hij was van mening dat het nastreven van het eigen individuele belang ook in het grootste maatschappelijk belang zou resulteren. Want: “By pursuing his own interest (the individual) frequently promotes that of the society more effectually than when he really intends to promote it.” Eigenbelang mag echter niet verworden tot egoïsme, zo stelt Smith in zijn moraaltheorie. Een mens moet er voor de ander zijn: “To feel much for others and little for ourselves; to restrain our selfishness and exercise our benevolent affections, constitute the perfection of human nature.”
Dus de grondlegger van onze liberale economie heeft nooit beoogd dat het zou resulteren in allemaal onbedoelde marktmechanismen. Ik vind het je reinste onzin dat het toekennen van een woonbonus ertoe leidt dat kapitaalkrachtigen die meerdere huizen in aanbieding hebben hierdoor automatisch de aankoopprijzen van hun huizen optrekken, waardoor de woonbonus eerder een nadeel dan een voordeel geworden is. En ik vind het dan ook je reinste onzin dat het enige wat daar kan tegen gedaan worden dan maar de woonbonus intrekken is. Waarom zou er niet mogen getornd worden aan een de spuigaten uitlopend egoïsme en hebzucht? Waarom worden telkens zoveel onbedoelde mensen slachtoffer omdat aan de arrogantie van enkelingen niet durft geraakt te worden?
Ik geloof dat Adam Smith zich in zijn graf omdraait als hij al die uitwassen van zijn model hoort verspreiden van al die hedendaagse modeleconomen.
We leven nu in de 21ste E, in het westen is onze maatschappij grosso modo geëmancipeerd en welvarend, maar is er ook een deel van de bevolking die meestal door een weinig gunstige thuisomstandigheden, door ongeval, eens een verkeerde beslissing in omstandigheden terechtkomen waarin ze in de klem genomen worden door door egoïsme en hebzucht gedreven mensen. In onze maatschappij is jammer genoeg met dit deel van de bevolking weinig mededogen. Het wordt zo vaak afgedaan als eigen schuld, dikke bult, want dit is het makkelijkste, onze ogen hiervoor sluiten. Doch het kan ons allemaal overkomen.
En daarnaast wordt ook onze ogen gesloten voor buitensporige hebzucht en egoïsme. Mensen worden hierop niet echt aangesproken in hun verantwoordelijkheidsgevoel.
We leven echter in een tijdperk dat de quantumfysica al ontdekt is. We weten intussen dat we allemaal met mekaar verbonden zijn, dat het ongeluk en hebzucht en egoïsme niet alleen onszelf treft, maar eenieder ander.
Al het geluk dat we een ander of onszelf niet gunnen keert op een of andere manier naar ons terug, onder de vorm van conflicten, natuurrampen, migratiestromen, terrorisme, uitsterven van rassen, milieuvervuiling, oorlogen, depressies, burnouts, boreouts, zelfmoorden, … .
We zijn toe aan het introduceren van gezond economisch gedachtegoed. Aan gedachtegoed vanuit het scheppen van overvloed en geluk voor eenieder.
Al wat ons gegeven is, is ons gegeven, ook al wat we verworven hebben is onder één of andere vorm gegeven. Niets van wat we hebben of bereikt hebben, hebben we zomaar aan onszelf te danken, ja ook, doch veel meer aan gifts aangereikt door het leven zelf. Hiervoor hebben we steeds immens dankbaar te zijn. Daarom moeten we er steeds bij stilstaan dat we er niet zomaar naar eigen goeddunken vrij kunnen over beslissen zonder met anderen rekening te houden. Al wat ons geschonken wordt, dient voor het welzijn van eenieder en in die eenieder zijn we zelf ook inbegrepen, doch niet op de eerste plaats. Wat wel de centrale plaats dient te hebben in ons leven is onze drive naar het ware geluk.
Als we het kapitaal en de droom en passie hebben om een bedrijf op te starten met personeel, hoe anders zou het dan zijn als we vertrekken vanuit grote dankbaarheid dat we deze mogelijkheid krijgen en dat er andere mensen bereid zijn hun tijd en inzet te willen geven om onze droom te helpen realizeren. Niet vertrekken vanuit ik heb het kapitaal, dus ik bepaal wat er gebeurt, maar hoe kunnen we hier samen gelukkig van worden.
Als een landbouwer mag beschikken over grond en dieren en planten, beginnen met alles te zegenen vanuit dankbaarheid en de spirits van de natuur, de spirits van de dieren en planten uit te nodigen om samen te werken om de wereldbevolking gezonde voeding te verschaffen en hier geluk in te vinden om met zo’n mooie missie te mogen bezig zijn.
Als man en vrouw of andere partnervormen mekaar bedanken om het geschenk er voor mekaar te mogen en kunnen zijn en hier enorm veel geluk uit puren.
Als ouders kinderen als immens geschenk verwelkomen en alle spirits uitnodigen van het kind om hen te begeleiden om het kind te helpen zijn ware zelf en ware levensopdracht te ontdekken en ontwikkelen.
Als leerkrachten en universiteiten en hogescholen en kinderen samen de spirits uitnodigen om mekaar te ondersteunen zichzelf optimaal te ontwikkelen tot gelukkige, goedopgeleide, participatieve en verantwoordelijke, zelfsturende, bewust van hun eigen unieke talenten en hiermee de maatschappij dienende individuen.
Als politici niet meer bezig zijn met hoe stemmen te verwerven en met eigen ideologie, maar vanuit dankbaarheid van een mandaat te krijgen samen kijken hoe ze vanuit alle gezonde grondprincipes en zo rijk mogelijke ideeën tot meerdere generaties ver het hoogste maatschappijbeeld distilleren, en dan stap voor stap dit hoogste toekomstbeeld vormgeven.
Als wetenschappers vanuit dankbaarheid over de gift te beschikken om op het collectieve weten te kunnen intunen, zich volledig bereid verklaren ongelimiteerd alle kennis met de wereld te delen tot het hoogste welzijn van eenieder.
Als de overheid er niet meer mee bezig is haar burgers te controleren en te sanctioneren, maar er blij en dankbaar voor is het welzijn van al haar burgers te kunnen ondersteunen.
Als eenieder die een machtspositie krijgt toebedeeld, zich immens bewust zou worden van het feit hoe gepriviligieerd je hierdoor bent en uit dankbaarheid hiervoor bewust al je invloed aanwendt tot het welzijn van eenieder.
Als we collectief zouden beseffen dat sommigen onder ons meer gepriviligieerd zijn dan anderen via afkomst, kennissenkring, kennis en intellect, kapitaal, macht en hier op vrijwillige wijze in laten delen met de minder gepriviligieerden onder ons.
Idealistisch? Naar mijn aanvoelen niet, gewoon vertrekkend vanuit het gedachtegoed dat we allemaal verbonden zijn en collectief mede verantwoordelijk zijn voor het welzijn en geluk van eenieder en niet langer willen redeneren vanuit hoe kan ik mijn kennis en macht en invloed verpakken tot mijn eigen hoogste economisch goed.
Veerkracht, de natuur heeft het, de vraag is wat het doet met de mens. Mooie getuigenis van Bart Backaert. https://www.knack.be/nieuws/belgie/tuinbouwkundige-bart-backaert-een-gazon-is-een-ecologische-ramp/article-longread-1541643.html?utm_source=Newsletter-12/12/2019&utm_medium=Email&utm_campaign=Newsletter-RNBDAGKN&cel_hash=4e2f9b1de9b2820b8a25987dc260a739ed4cfcc4&
Ja, Jan, jij hebt het bij het rechte eind.
Er staan ons onontkoombare rampen te wachten. De apocalyps heeft nog nooit plaats gevonden.
Rampen zijn crisissen en uitdagingen.
Een maatschappij – zijnde een samenlevingsverband van meerdere miljoenen burgers – heeft een ramp nodig om voldoende eensgezindheid aan de dag te leggen om middelen voor oplossingen te voorzien.
De voorbeelden zijn legio.
De epidemische vormen van arbeidsongevallen in de eerste eeuw van de industrialisering heeft geleid tot vele vormen van beleid inzake arbeidsveiligheid in alle ondernemingen.
Asbest was eerst en vooral een oplossing voor de vele slachtoffers van huisbranden. Later bleek asbest voor kanker te zorgen. Waardoor nog eens een paar decennia later gevaarlijke asbestsoorten werden verboden.
Met DDT konden we insectenplagen bestrijden. Maar DDT deed ook de eierschelpen van broedvogels breken. Waarna een maatschappelijke strijd ontbrak die leidde tot het verbod op het gevaarlijke DDT.
De Delta-werken in Nederland zijn er ook pas gekomen na de watersnood van 1953, waarbij meer dan 1800 mensen zijn omgekomen.
Drijfgassen waren interessant om eten, medicijnen en andere waardevolle producten koel te houden. Tot bleek dat ze zorgden voor een gat in de ozonlaag, waardoor huidkankers meer voorkwamen. Met het Protocol van Montréal heeft de wereld die CFK’s een halt toe geroepen.
De Seveso-richtlijn is er gekomen na een industrieel ongeval met een soort van dioxine, die voor heel wat slachtoffers zorgde in het Italiaanse plaatsje Seveso, en zo.
Je vraagt je ook af of dit nog lukt wanneer de ene ramp als een sneeuwbal ook andere rampen met zich mee brengt. Dat is een moeilijke vraag. Misschien hebben de Grieken daar het meest ervaring mee, als we onze blik beperken tot West-Europa. Wat gebeurt er in oorlogsgebieden? Je verwijst zelf naar de Syrische burgeroorlog …
Het lijkt mij dat de mens een ongelooflijk inventief, creatief wezen is dat zich – zo goed en zo kwaad als mogelijk – aanpast aan de gewijzigde context. Ook al is dat een ineenstorting van alle systemen waarvan hij/zij zo gewoon was om in te functioneren of tot op zekere hoogte misschien ook ervan afhankelijk was.
Als we oorlog overwinnen, kunnen we dan niet alle andere rampen de baas?
Dank je voor je feedback Jo. We kunnen dus maar best er op voorbereid zijn. In de eerste plaats denk ik door te leren omgaan met onze angsten. En dat is, denk ik, ook in de huidige tijd van burn-out epidemieën en verdeeldheid allerhande nu al geen verloren tijd. Verdere feedback altijd welkome.