Joël De Ceulaer interviewde in De Morgen van 20-5-16 de jonge Gentse imam Khalid Benhaddou. Die gaf blijk van een open en breeddenkende geest, vertrouwd met de westerse filosofische en religieuze denkwereld. Ik voelde een positieve energie van hem uitgaan.
Hij heeft niet gezegd: er is méér islam nodig, of algemeen: méér georganiseerde gezagsgodsdienst nodig. Maar gewoon: méér religie. Hij lijkt er oprecht niet op uit om meer zieltjes te winnen voor de islam. Ik vind het de moeite om dieper op deze uitspraak in te gaan.
Heeft onze seculiere maatschappij nood aan nieuwe inspiratie?
Blijkbaar is zijn conclusie dat de huidige problemen in de wereld en de samenleving niet op te lossen zijn met al het verstand van de hele seculiere maatschappij. Dat al onze verstandelijke benaderingen hopeloos tekortschieten. Dat we een wereld hebben laten ontstaan voor wiens redding we ergens onszelf zullen dienen te overstijgen. Zou het kunnen dat onze seculiere maatschappij nood heeft aan nieuwe inspiratie die de deugden van solidariteit, verdraagzaamheid en mededogen duurzaam kan schragen?
Wat zou dat religieuze kunnen zijn dat niet noodzakelijk door een georganiseerde godsdienst dient ingevuld te worden? Dat bevrijdend werkt en niet omknellend? Een aanknopingspunt lijkt mij te zijn: het woord religie zelf. Het Latijnse religare betekent verbinden. Welke verbindingen kunnen we ons hierbij indenken?
Als eerste verbinding komt bij mij de verbinding tussen mensen op. Samenhorigheidsgevoel en liefde voor allen. Maar we zien tegenwoordig alleen het tegendeel van verbinding: alom wantrouwen, strijd, nationalisme, misprijzen, haat, hoogmoed, zelfoverschatting, angst en terugplooien op de eigen vertrouwde kern. En zelfs binnen die eigen kring zien we verscheurdheid: gebroken gezinnen, partijpolitiek geruzie, aandeelhoudersruzies,…
De echte bron te vinden binnen onszelf?
Alle oude gezagsvormen die ons in het verleden bonden, hebben we tegenwoordig verworpen. Zou het soms kunnen dat we de verbinding uiteindelijk kunnen vinden bij ons eigen zelf?
Misschien zijn we in al de drukte van deze tijd onszelf kwijtgeraakt. Kan daar de bron zitten van al onze stress, burn-out en depressies? Maar ook onze redding?
Als de verhalen over de grote geesten in de geschiedenis enige aanwijzing geven, dan gaat het over zich terugtrekken in de rust van de stilte en de natuur. De geest laten leeglopen. De ontmoeting met de innerlijke demonen niet uit de weg gaan. En er bevrijd uit terugkomen om anderen te kunnen inspireren. Tot hier nog geen sprake van georganiseerde godsdiensten. Die kwamen pas veel later, aangestuurd door anderen. Een figuur als Christus heeft blijkbaar nooit een georganiseerde godsdienst op het oog gehad.
Deze universeel menselijke aanpak laat de keuze vrij tussen godsdienstig zijn, religieus zonder kerk of godsdienst, atheïst, of agnost. En hij behoeft geen 30 dagen verblijf in de woestijn of een jaar meditatie in een Himalaya grot. Ook in onze omgeving vinden we wel rustige plekjes en momenten om te verstillen.
Het echte leiderschap dat we nu ontberen, zullen we misschien zien opduiken bij mensen die vanuit de diepe verbinding met hun eigen bron, onwrikbaar publiek vertrouwen en geloofwaardigheid verkrijgen.