Google, Apple, Amazon en andere schatrijke technologie iconen blijken nauwelijks belastingen te betalen op hun miljardenwinsten, het resultaat van fiscale spitstechnologie op een globale schaal.
Het gedrag van multinationals?
Google, Apple, Amazon en andere schatrijke technologie iconen blijken nauwelijks belastingen te betalen op hun miljardenwinsten, het resultaat van fiscale spitstechnologie op een globale schaal. Amazon speelt het in de USA zelfs klaar – tot nu toe – om geen sales tax te betalen, met concurrentievervalsing tot gevolg. Verbazing alom en stijgende verontwaardiging over deze onfaire situatie ten aanzien van de talloze bedrijven die niet over dergelijke uitwegen beschikken en plichtsgetrouw belastingen betalen. Verontwaardiging ook over het gebrek aan maatschappelijke verantwoordelijkheidszin in deze harde tijden voor alle westerse overheidsfinanciën.
Waar is de moraal?
Blijkbaar wint stilaan de publieke opinie veld dat bedrijven, naast hun verantwoordelijkheid voor hun aandeelhouders en het volgen van de oekazen van de beurs, ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid dragen. En tegelijkertijd duiken de protesten op. Wat zijn hun waarden waard als ze – volgens de letter van de wet volkomen legaal – geen noemenswaardige belastingen betalen?
Welke oplossingen komen tevoorschijn?
In de westerse landen zien we voorstellen opduiken voor een minimale fairness tax voor multinationals. Voor de enen niet ver genoeg, voor de anderen te verregaand. Een moeilijke klus voor de regeringen. Maar vooral, geen doeltreffende oplossing. Waarom? Naast de versnippering van alle regeringsniveaus die een gecoördineerde oplossing in de weg staan, zijn uniforme belastingen niet zinvol. Geen enkele multinational verkeert in dezelfde fiscale omstandigheid. Belastingwetten kennen het onvermijdelijke nadeel zeer precies te zijn, zowel juridisch (o.a. belastbare massa) en cijfermatig (o.m. aanslagvoeten) en daardoor zijn deze wetten niet flexibel. Een faire belasting zou dus maatwerk moeten zijn, wat dan wettelijk niet kan en trouwens onhaalbaar is. En elke nieuwe belasting zal, als de houding van de bedrijven niet verandert, terug leiden tot nieuwe fiscale spitstechnologie.
Wat kunnen regeringen dan wél doen?
Enkele wetten uitvaardigen op principieel niveau die de bedrijven (en evenzeer de aandeelhouders) voor hun morele keuzes plaatsen. Het hoeft niet bij niet verbindende uitnodigingen te blijven tot opnemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid, die ook vaak uit gemaskeerd eigenbelang ontstaan.
Wat wel zou kunnen is enerzijds bedrijven tot een jaarlijkse verklaring verplichten over hun fiscaal beleid, met motivering en met cijfers en feiten. Een algemene beginselwetgeving zonder ellenlange preciseringen.
Anderzijds zou de huidige bepaling in de vennootschapswetgevingen kunnen worden veranderd die erop wijst dat het doel van de vennootschap enkel bestaat uit het nastreven van het belang van de aandeelhouders. Het belang van de aandeelhouders en de verantwoordelijkheid van het bedrijf tegenover de maatschappij zouden kunnen worden aangehaald. Daarmee kunnen bedrijven zich niet meer verschuilen achter het aandeelhoudersbelang om fiscale spitstechnologie te bedrijven. Rechtbanken kunnen dit argument als basis gebruiken voor de ontwikkeling van rechtspraak ter zake.
In mijn laatste boek De haalbare utopie beoog ik dat wat we nodig hebben, niet nog meer wetten zijn, maar betere mensen. Mensen met maatschappelijke verantwoordelijkheidszin. Dit soort wetgevingen kunnen helpen om de geesten hiertoe in beweging te krijgen.
Wet en moraal?
Voordelen van dit soort wetgeving zijn velerlei, geen lijvige wetteksten nodig, noch coördinatie tussen landen of wetgevende niveaus. Het kan dus vlug gaan. Welke regering of politieke partij waagt het om de spits af te bijten?